UNIWERSALNE ZASADY TWORZENIA PRZEMÓWIEŃ NA DEBATY OKSFORDZKIE I INNE OKAZJE

Ogólne zasady dotyczące debat oksfordzkich

Struktura wystąpienia

Niezwykle ważną kwestią, którą jednak bardzo często się pomija jest właśnie struktura wystąpienia.
Chodzi tutaj o nic innego jak to czego uczymy się na lekcjach dotyczących rozprawek na języku polskim. Czyli: wstęp, rozwinięcie i zakończenie. To w zasadzie wszystko co można by tutaj powiedzieć. Debaty oksfordzkie nie są nauką ścisłą, nie ma sztywnej reguły co powinno być we wstępie, rozwinięciu i zakończeniu, zależy to od tego jak mówca rozplanuje swoją mowę. Dla tych jednak co woleli by się oprzeć na jakimś sprawdzonym schemacie zamieszczam schemat mowy, która się sprawdza w debatach oksfordzkich i jest bardzo często stosowany.

Wstęp:

• Na samym początku powinno się oczywiście rozpocząć od inwokacji.

• We wstępie można przypomnieć nad jaką tezą debatujemy i przypomnieć dlaczego ona jest ważna (jeśli pełnimy rolę pierwszego mówcy to prostu tłumaczymy dlaczego dana teza jest ważna, jeśli mamy jakąś inną rolę (drugi, trzeci lub czwarty mówca) to możemy powiedzieć coś w stylu w nawiązaniu do tego co mówił nasz pierwszy mówca teza ta jest ważna, bo to i to. Buduje to dodatkową spójność drużyny, którą sędziowie na pewno wezmą pod uwagę.

• Mówca może szybciutko wytłumaczyć jaka jest jego/jej rola podczas debaty. Na przykład rolą trzeciego mówcy jest zbicie argumentów przeciwników.

• We wstępie można jeszcze dodać to co się poruszy podczas rozwinięcia, czyli drugiej części naszej mowy. Dla przykładu jeżeli debatujemy nad słusznością wspierania przemysłu przez państwo. Drugi mówca może powiedzieć coś takiego: "w mojej mowie wykażę jak rządowe dotacje pozytywnie wpływają na modernizację polskiego przemysłu, pozytywnie polepszają aspekt socjalny pracy w przemyśle oraz wpływają na redukcję emisji gazów cieplarnianych w tym sektorze gospodarki".

• Na wstęp nie powinno się poświęcać więcej niż około 30 sekund. Spełnienie wszystkich elementów, o których ja napisałem będzie w takiej sytuacji bardzo trudne, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że na debatach oksfordzkich trzeba się wystrzegać zbyt szybkiego mówienia. Dlatego pamiętaj, że nie wszystkie elementy z wymienionych powyżej musisz w swojej mowie wykorzystać.

Rozwiniecie:

• Drudzy lub trzeci mówcy bardzo dobrze jak w swojej mowie wykorzystują regułę SExI lub V stopni analizy. W pierwszych lub czwartych mowach można się natomiast skupić na wypełnieniu zadań tych mówców, które znajdują się w poświęconej czwartemu mówcy części tej strony. Jeśli chodzi o regułę SExI i V stopni analizy, to o niej będzie jeszcze mowa w dalszej części witryny.

Zakończenie:

• Dla drugich i trzecich mówców najlepiej w zakończeniu będzie krótko podsumować argumenty, które się przedstawiło lub argumenty, które się obaliło (w przypadku trzeciego mówcy). A następnie dodać końcowe wnioski, które jednoznacznie wskazują na racje naszej drużyny. Chodzi o to, żeby na początku zakończenia krótko podsumować, streścić argumenty jakie przedstawiliśmy lub odpowiedzi na argumenty przeciwnika, a następnie wysnuć z nich końcowe wnioski, z których wynika jak te wypowiedziane przez nas argumenty (lub obalone) wskazują na racje naszej drużyny. Na przykład kiedy debatujemy nad wcześniej wspomnianą tezą o państwowym wsparciu dla przemysłu, wcielając się w rolę trzeciego mówcy drużyny propozycji odpowiedzielibyśmy na argumenty opozycji mniej więcej tak, że "to prawda, że takie wsparcie będzie wymagało wydania sporej ilości pieniędzy publicznych, ale pozwoli to na zwiększenie produkcji, co wpłynie na wzrost sprzedaży produktów przemysłowych, a tym samym na wyższe przychody właścicieli fabryk, odprowadzą więc oni większe podatki, co wpłynie na wyższe przychody budżetu państwa". Na argument opozycji o tym, że "wsparcie takiej formy zasilenia przemysłu grozi zwiększoną korupcją przy wyborze fabryk, które powinny otrzymać dotacje" odpowiedzieliśmy, że "ryzyko korupcji może zostać znacznie zmniejszone, jeśli zastosuje się jawne postępowania konkursowe, które wyselekcjonuje firmy, którym należy przyznać dotację."
  Wtedy nasze zakończenie będzie mogło brzmieć tak jak to poniżej:
  "Nasza drużyna odpowiedziała na argument naszych przeciwników, że przydzielanie dotacji fabrykom pogorszy sytuację budżetu państwa, bo tak naprawdę poprzez wsparcie przemysłu polepszy sytuację gospodarczą, co doprowadzi do zwiększonych wpływów z podatków i tym samym lepszej sytuacji finansów publicznych. Natomiast dotacje takie wcale nie muszą powodować wzrostu korupcji, ponieważ przy ujawnieniu procesu przyznawania dotacji, przedsiębiorcy, którzy będą uważać, że potraktowano ich nie sprawiedliwie będą mieli szanse na odwołanie się do niezależnego sądu. W swojej mowie wykazałem, więc że zdecydowanie się na wspieranie przemysłu poprzez dotacje rządowe jest mądrym rozwiązaniem, ponieważ zwiększy to ilość pieniędzy w budżecie państwa, przez co państwo będzie mogło te środki wydawać na rzeczy ważne dla społeczeństwa jak: edukacja lub służba zdrowia. A ujawnienie postępowań konkursowych zapobiegnie wzrostowi korupcji, którą straszy nas drużyna przeciwna, w rzeczywistości przyczyni się to do weryfikowania przez społeczeństwo wydatków państwa, bardzo ważnego aspektu systemu demokratycznego.

• Najlepiej jak zakończenie również będzie trwało około 30 sekund, tutaj tak samo jak w przypadku wstępu nie trzeba uwzględniać wszystkich elementów, jeśli miałoby na to nie wystarczyć czasu. Można na przykład przytoczyć same końcowe wnioski bez wcześniejszego podsumowania.

• Celowo nie piszę jak swoją mowę powinni zakończyć pierwsi albo czwarci mówcy. Jest tak, ponieważ ich mowy są bardziej niestandardowe, mogą oni wybierać spośród większej ilości elementów, które chcą, a których nie chcą poruszać w swojej mowie. Na ich miejscu też bym jednak w zakończeniu podsumował to co już powiedzieli i wyciągnął z tego końcowe wnioski.

SExI vs. IMPACT vs. V stopni analizy

SExI to skrót od State, Explain, illustrate. Przy tworzeniu argumentu lub odpowiedzi na argument najpierw musimy postawić state, czyli jakieś założenie, które będziemy uzasadniać. Na przykład w często wspominanej przeze mnie tezie o przewadze samochodów z napędem elektrycznym nad spalinowymi możemy utworzyć argument, że samochody elektryczne emitują mniej gazów cieplarnianych. pogrubiona część tekstu to właśnie state, o którym mowa. Kiedy już go postawimy, musimy go je jeszcze uzasadnić. Polega to na wytłumaczeniu dlaczego dany state zachodzi, dlaczego jest prawdziwy i dlaczego jest on taki ważny. W przypadku powyższej tezy związanej z elektrykami i podanym statem explain może brzmieć tak:

"elektryki dlatego emitują mniej gazów cieplarnianych, ponieważ w miksach energetycznych coraz większą rolę pełni energia odnawialna i nuklearna, która jest znacznie bardziej przyjazna środowisku niż ta z paliw kopalnych. Ponadto samochody z napędem elektrycznym mają dużo efektywniejszą przemianę energii, prąd jest zamieniany na energię, która napędza nasz pojazd. W samochodach spalinowych silniki są mniej efektywne, spora część energii się marnuje w postaci wytworzonego ciepła w silniku, co w żaden sposób nie napędza naszego pojazdu. Samochody elektryczne marnują więc mniej energii, są efektywniejsze, emitują mniej gazów cieplarnianych, co hamuje szkodliwe zmiany klimatu."

Fragment, który pogrubiłem na końcu to taki wniosek cząstkowy, który warto dodać na końcu explaina. To właśnie on łączy nasz argument z tezą. Mój wniosek cząstkowy jednoznacznie podkreślił zalety samochodów elektrycznych nad spalinowymi.

Na samym końcu jeśli będziemy mieli taką możliwość (nie zawsze taka możliwość jest) warto dodać jakiś przykład, albo statystykę itp. Co potwierdzi prawdziwość naszego argumentu nie tylko w świecie teorii, ale również w praktyce. Tutaj moglibyśmy się np. powołać na badania wskazujące na to, że samochody elektryczne mają mniejszy ślad węglowy niż spalinowe.

Formuła SExI w takim kształcie jest jednak coraz częściej zastępowana przez impact i V stopni analizy.

IMPACT. Główną różnicą pomiędzy Impactem a formułom SExI jest, to że zamiast używać przykładu, statystyki itp. na końcu argumentu, mówi się o skutkach (impactach), które coraz częściej postrzegane są jako ważniejsze od przykładu (illustrate).
Budując argument wedle tej formuły podobnie jak w formule SExI na początku występuje stwierdzenie. Następnie tłumaczymy mechanizm stojący za naszym stwierdzeniem, a na końcu przedstawiamy skutki jakie z tego argumentu wynikają.
Na przykład jeżeli debata dotyczy zasadności zakazu telefonów komórkowych w szkole możemy chcieć postawić argument, że "zakaz taki zmniejszy liczbę uzależnień wśród uczniów"-stwierdzenie takie będzie naszym statem. Następnie musimy wytłumaczyć, dlaczego tak uważamy, przedstawiamy wtedy mechanizm, w którym dzieci się nie socjalizują w szkole, a spędzają czas na telefonach, co wpływa na brak znajomości, a tym samym brak spotkań pozaszkolnych i kolejny czas przed ekranem itd. W tak skonstruowanym argumencie na końcu mówimy jakie negatywne skutki ma uzależnienie od ekranu w młodym wieku (np. problemy ze wzrokiem, problemy psychologiczne, ryzyko otyłości itp.). Te negatywne skutki, o których napisaliśmy udowadniają tezę, że korzystanie z urządzeń telekomunikacyjnych powinno zostać zakazane w szkołach podstawowych.

V STOPNI ANALIZY. Formuła ta znacząco różni się od wcześniej przytoczonych technik tworzenia wypowiedzi. Jest to jednak bardzo prosta i skuteczna technika. Wystarczy, że na początku umieścimy argument w danym kontekście (to samo co w przypadku pierwszego mówcy) chodzi o to żeby na początku zarysować jak dany problem, sytuację, wyobraża sobie twoja drużyna. Następnie podobnie jak w formule SExI wypowiada się stwierdzenie, mechanizm, skutki oraz wagę (czyli dlaczego ten argument jest taki ważny).
Postaram się wytłumaczyć ów formułę na przykładzie wojny w Ukrainie. Na początku powinno się zarysować kontekst, czyli jak twoja drużyna rozumie i postrzega ten konflikt (jest to ważne, ponieważ wyobrażenie twojej drużyny, a publiczności na ten temat może być całkowicie odmienne). W następnej kolejności występuje stwierdzenie, mechanizm i skutki, to już zostało wcześniej bardzo dogłębnie wytłumaczone. Jeżeli chodzi o wcześniej wspomnianą "wagę", to chodzi po prostu o to żeby wytłumaczyć dlaczego dany argument jest ważny.- to jest ostatni element w tej formule.

Pamiętaj, że powyższe techniki mogą być wykorzystywane zarówno przez drugich jak i trzecich mówców. Drudzy mówcy mogą tworzyć argumenty wykorzystując je, natomiast trzeci mówcy mogą odpowiadać na argumenty przeciwników podążając tymi samymi schematami.

Uniwersalne zasady podczas przemawiania publicznego

1. Podstawowe pytania od jakich powinniśmy zacząć przygotowywania naszej mowy to do kogo będziemy przemawiać i co chcemy przekazać naszym odbiorcom? Postaraj się wcielić w ich skórę, zastanowić się co czują, czy są zmęczeni smutni itp. I to wykorzystać. Na przykład kiedy przed tobą przemawiało wielu mówców odbiorcy na pewno będą zmęczenie i pewnie w sporej części już znudzeni.

2. Nie każde przemówienie dotyczy wyjątkowej tematyki, wtedy dużo lepiej będzie postawić na prostotę przemówienia, niż sztucznie zmieniać ton głos, gestykulować na siłę itp.

3. Nie upychajmy zbyt dużo treści do krótkiego przemówienia.

4. Nie posługujmy się zbyt dużą ilością trudnych wyrazów, cytatów, statystyk itp.

5. Utrzymujmy kontakt wzrokowy z publicznością. Jeśli jednak będziemy zbyt długo patrzyli się na tylko jedną część sali, to nie uzyskamy zamierzonego efektu. Najlepiej będzie podzielić salę z publicznością na 3 sektory i przechodzić wzrokiem z jednego sektora do drugiego.

6. W celu zaktywizowania odbiorców bardzo pomocne jest zbudowanie “mostów” między nami a publicznością, czyli pokazania, że mówca jest jednym z nich. Można to zrobić na wiele różnych sposobów, jednym z nich będzie po prostu mówienie w pierwszej osobie liczby mnogiej, co zmniejszy dystans między nami a odbiorcami. Można też się powoływać na wspólne doświadczenia dla danej zbiorowości lub autorytety szanowane w tejże grupie.

7. Niezwykle efektywną strategią jest też danie odbiorcom możliwości samodzielnego podjęcia decyzji. Można to osiągnąć poprzez pytania retoryczne. Jeśli chcemy, aby dane pytanie retoryczne wybrzmiało lub jakikolwiek inny fragment naszej mowy. Możemy zastosować krótką pauzę.

8. Nie ważne czy to debaty oksfordzkie czy inna debata lub wystąpienie publiczne, jeśli podajesz jakieś badania, statystykę itp. Warto żeby podać źródło, pozwoli to na uzyskanie wiarygodności wśród publiczności.

9. Wystąpienie przede wszystkim powinno być naturalne. Pamiętaj, aby nie wykorzystywać w jednym wystąpieniu wszystkich technik jakie tylko znajdziesz. Wybierz tylko kilka najbardziej się nadających do tej konkretnej sytuacji.

10. Pamiętaj, że bardzo ważny jest nie tylko przekaz merytoryczny, ale także i ten bazujący na emocjach ludzkich.